Home
Wprowadzenie
Programy
Inne
  

Choroby powodowane przez grzyby z królestwa Fungi, gromady Ascomycota, rzędu Phyllachorales, rodziny Phyllachoraceae

Słownik niezrozumiałych pojęć tutaj

Wprowadzenie

Grzyby z rodziny Phyllachoraceae zwykle tworzą dobrze rozwiniętą tkankę stromatyczną, która jest zanurzona w tkance rośliny, często jest zaopatrzona w klypeus, tj. skórkę silnie przerośniętą grzybnią, i zwykle jest czarna. Stadium mejomorficznym są perytecja. Ich ściana zwykle jest cienkościenna, a ujście wysłane peryfizami. Peridium zwykle jest złożone z cienkościennej, sprasowanej, hialinowej lub brunatnej tkanki. Wnętrze perytecjum zawiera proste, zwykle wąskie, cienkościenne parafizy rozdzielające worki. Worki są ± cylindryczne, cienkościenne, najczęściej z niewidocznym, nieamyloidalnym pierścieniem apikalnym. Worki zwykle zawierają hialinowe, pozbawione przegród, czasami urzeźbione zarodniki. Stadia mitomorficzne tej grupy grzybów tworzą piknidium, acerwulus lub spermogonium. Grzyby tej rodziny są biotrofami lub czasami nekrotrofami na liściach i pędach roślin.

Wśród około 1150 gatunków z 42 rodzajów z rodziny Phyllachoraceae najbardziej znanymi patogenami są:
  • Glomerella cingulata (st. mitomorficzne: Colletotrichum gloeosporioides), sprawca antraknozy wielu roślin i gorzkiej zgnilizny jabłek,
  • Glomerella lindemuthiana (st. mitomorficzne: Colletotrichum lindemuthianum), wywołująca antraknozę fasoli,
 
  • Phyllachora graminis (st. mitomorficzne: Linochora graminis), wywołująca czarną plamistość traw.

 
Góra, od lewej: budowa acerwulusa (1), antraknoza liści (2), acerwulusy (3, 4) i zarodniki konidialne (konidia) Colletotrichum gleosporioides (5), symptomy chorobowe antraknozy fasoli (6); środek, od lewej: antraknoza fasoli (1): na liścieniach (a), liściach (b), strąkach (c), nasionach (d) i acerwulus jej sprawcy C. lindemunthianum (e), symptomy czarnej plamistości traw (2); dół, od lewej: budowa perytecjum (1), perytecjum z workami i zarodnikami workowymi Phyllachora graminis, sprawcy czarnej plamistości traw(2-5)

 

Rodzinę Phyllachoraceae prawdopodobnie reprezentują również:
  • Colletotrichum dematium f. circinans, sprawca antraknozy cebuli,
  • Colletotrichum coccodes, powodujące antraknozę ziemniaka i pomidora,
  • Colletotrichum lini, przyczyna antraknozy lnu,
 
  • Colletotrichum orbiculare, sprawca antraknozy dyniowatych.

 
Od lewej: symptomy chorobowe antraknozy ziemniaka (1-4) i acerwulusy jej sprawcy, Colletotrichum coccodes (3-5), szczecinki i zaroniki konidialne (konidia) C. dematium f. circinans, sprawcy antraknozy cebuli (6, 7)

Jednak u wymienionych wyżej gatunków nie poznano jeszcze ich stadium mejomorficznego.

Patogeny z rodziny Phyllachoraceae mogą zasiedlać wszystkie nadziemne organy roślin, zarówno jedno-, jak i dwuliściennych.

Mogą one infekować zarówno nie uszkodzone części roślin, jak i tkanki wcześniej zranione.

Grzyby te są przystosowane do szerokiego zakresu warunków temperaturowo-wilgotnościowych, chociaż udział wody i wyższa temperatura czynią je patogenami bardziej agresywnymi.

Rozprzestrzenianie się patogenów z rodziny Phyllachoraceae odbywa się przez mitospory lub mejospory przy udziale wiatru, kropli deszczu, owadów lub wraz z porażonymi organami roślin.

Patogeny z rodziny Phyllachoraceae zimują w postaci sklerocjów lub utworów stromatycznych w glebie (C. dematium f. circinans, C. coccodes), grzybni w resztkach porażonych roślin (wszystkie gatunki), stadium mitomorficznego w porażonych liściach traw (Phyllachora graminis), grzybni lub zarodników (saprotroficzne) w skrzynkach, ramach okiennych i na innych urządzeniach szklarni, inspektów lub przechowalni (C. orbiculare) i grzybni w nasionach (C. lindemuthianum, C. lini, C. orbiculare).

Ochrona roślin przed rozpatrywanymi sprawcami chorób obejmuje (1) stosowanie co najmniej 3-letniego zmianowania z roślinami nie gospodarzami, (2) wybór do uprawy stanowisk suchych, (3) niszczenie resztek pożniwnych, (4) wcześniejsze wykaszanie porażonych traw (Phyllachora graminis), (5) odkażanie termiczne lub chemiczne gleby w szklarniach i inspektach, (6) wysiewanie nasion zdrowych, (7) odkażanie skrzynek i innych urządzeń oraz pomieszczeń szklarni, inspektów i przechowalni, (8) suszenie cebul i jabłek przed przechowywaniem i ich utrzymywanie w temperaturze 1-2oC (Colletotrichum dematium f. circinans, C. gloeosporioides) oraz (9) zaprawianie nasion preparatami zawierającymi karboksynę, tiabendazol i tiuram. Rośliny dyniowate porażone Colletotrichum orbiculare zaleca się ponadto opryskiwać fungicydami zawierającymi dichlofluanid, mankozeb, tiofanat-metylu, tlenochlorek miedzi i wodorotlenek miedzi.

Cel ćwiczenia

1.
Poznanie objawów chorobowych łubinu żółtego porażonego przez stadium mitomorficzne Glomerella cingulata, Colletotrichum gloeosporioides, sprawcę antraknozy łubinu żółtego.
2.
Poznanie objawów antraknozy cebuli, antraknozy dyniowatych, antraknozy fasoli oraz antraknozy ziemniaka i pomidora.
3.
Poznanie objawów czarnej plamistości traw.
4.
Poznanie morfologii acerwulusa Colletotrichum sp.
5.
Poznanie morfologii Phyllachora graminis.

Materiał

Atlasy chorób roślin motylkowatych, warzyw, okopowych oraz zbóż i traw. Rośliny łubinu żółtego z acerwulusami Colletotrichum gloeosporioides. Materiał zielnikowy z objawami antraknozy cebuli, antraknozy dyniowatych, antraknozy fasoli oraz antraknozy ziemniaka i pomidora. Preparat mikroskopowy z przekrojem poprzecznym acerwulusa Colletotrichum sp. Preparat mikroskopowy z przekrojem poprzecznym liścia porażonego przez Phyllachora graminis.

Ćwiczenie

1.
Wykorzystując materiał zielnikowy, narysuj i opisz objawy chorobowe łubinu żółtego porażonego przez Colletotrichum gloeosporioides (st. mejomorficzne: Glomerella cingulata). Zwróć uwagę na objawy widoczne na szypułkach kwiatowych i na strąkach. Określ ich strukturę, wielkość i zabarwienie. Uzupełnij opis i rysunek dodatkowymi spostrzeżeniami dokonanymi pod mikroskopem stereoskopowym. Zwróć uwagę na cechy acerwulusów, w tym na ich rozmieszczenie względem porażonej tkanki, kształt i barwę. Czy acerwulusy mają szczecinki, tj. ciemno zabarwione, sztywne, promieniście rozmieszczone utwory wyrastające z acerwulusa? Zwróć uwagę na cechy wspólne i odrębne objawów chorobowych widocznych na dostępnych roślinach porażonych sprawcami antraknoz. Oglądając objawy chorobowe pod mikroskopem stereoskopowym, zauważ występowanie w obrębie plam różowych do łososiowatych skupień zarodników i brunatnych szczecinek wyrastających z acerwulusów. Tworzenie szczecinek nie jest jednak cechą stałą tych wyjątkowo zmiennych morfologicznie grzybów. Ich powstawanie jest silnie uzależnione od wilgotności środowiska.
2.
Podobnie jak w pkt. 1., sporządź rysunki i opisy diagnostyczne antraknozy cebuli, antraknozy dyniowatych, antraknozy fasoli oraz antraknozy ziemniaka i pomidora.
3.
W oparciu o preparat mikroskopowy narysuj i opisz cechy morfologiczne acerwulusa. Zwróć uwagę na łączność tego owocnika z tkanką żywiciela, obecność mocno splecionej grzybni formującej tzw. łoże, na dnie którego umiejscowione są palisadowo trzonki konidialne z mitosporami oraz na obecność (nie zawsze) ciemno zabarwionych, sztywnych szczecinek. Nagromadzone w acerwulusach mitospory są uwalniane po pęknięciu okrywającej go tkanki rośliny gospodarza.
4.
Na podstawie atlasu chorób zbóż i traw oraz materiału zielnikowego sporządź rysunek i opis diagnostyczny czarnej plamistości traw. Określ kształt, barwę i wymiary plam. Czy plamy występują po jednej, czy po obu stronach liści? Czy wykazują one tendencję do łączenia z innymi plamami?

Pytania

1.
Co to jest appressorium i czemu ono służy u grzybów z rodzaju Colletotrichum?
2.
Czy grzyby z rodzaju Colletotrichum tworzą formy specjalne i rasy fizjologiczne?
3.
Czym różni się forma specjalna od rasy fizjologicznej?
4.
Czy pojęcia biotypu i rasy fizjologicznej są jednoznaczne?
5.
Dlaczego cebule o łuskach zabarwionych są bardziej odporne na porażenie przez sprawcę antraknozy cebuli niż cebule o łuskach białych?
6.
Czemu służą sklerocja Colletotrichum coccodes?
7.
Porównaj cechy morfologiczne acerwulusa grzyba udostępnionego na ćwiczeniu z acerwulusem innego gatunku lub innych gatunków grzybów zilustrowanych w dostępnej literaturze. Określ różnice i ich znaczenie przy klasyfikowaniu tej grupy grzybów.
8.
Jakie są optymalne warunki pogodowe dla zarodnikowania, dokonania infekcji i rozwoju epidemii chorób wywoływanych przyczynami antraknoz?
9.
Opracuj program zapobiegania pojawieniu się i zwalczania sprawców antraknoz cebuli, dyniowatych, fasoli, ziemniaka i gorzkiej zgnilizny jabłek. W programie tym wyodrębnij metody niechemiczne i chemiczne. Podaj nazwy użytkowe i chemiczne zaproponowanych fungicydów oraz terminy i dawki ich zastosowania.
10.
Co jest źródłem pierwotnej infekcji u Phyllachora graminis?